| 
  • If you are citizen of an European Union member nation, you may not use this service unless you are at least 16 years old.

  • You already know Dokkio is an AI-powered assistant to organize & manage your digital files & messages. Very soon, Dokkio will support Outlook as well as One Drive. Check it out today!

View
 

Wid yesεan lbumba akked wid ur tt-nesεi

Page history last edited by Taftilt Taliktrunit 13 years, 6 months ago

 

* taleffuγt : lbumba

 

Juan Gelman

 

Isṛayil tekkat-d deg Iṛan imi taneggarut-a tebγa ad tesεu imrigen aγsiyen (armes nucléaires), maca Isṛayiliyen werjin ssawalen-d γef yemrigen-nsen aγsiyen ay sεan seg 1960 ar ass-a. Isṛayil tettgalla ad twet taγsert taγsit (centrale nucléaire) n Bushehr, deg Iṛan, maca Isṛayiliyen werjin qeblen ad stenyin Leεqed n Weḥbas n Wezraε n Yemrigen Aγsiyen n Lejnas Yeddukklen, d leεqed ay stenyant qrib 190 n tmura n umaḍal. Isṛayil tugi.

 

D acu kan, Tanegga Tagraγlant n Wafud Abelkami (Agence Internatiinale de l’Energie Atomique) ay d-yennulfan 53 n yiseggasen aya, i tikkelt tamezwarut deg umezruy-nnes terra-d lwelha-nnes, ayyur-a, deg Vienna, γer yemrigen (leslaḥat) n Isṛayil, yerna tetter seg Isṛayil ad testenyi ula d nettat Leεqed n Weḥbas n Wezraε n Yemrigen Aγsiyen ay imenεen i tmura n umaḍal ad sqedcent afud aγsi (énergie nucléaire) deg ṭṭrad (www.kuna.net.kw, 3-9-10). Aneγlaf isṛayili n tγawsiwin n beṛṛa, Avigdor Lieberman, yenna-d assuter am wa “ur yesεi ssebba yerna ur yebni γef llsas n tsertit, wala γef llsas n lqanun”. (www.businessweek.com, 3-9-10). Ur yesεi ssebba ? Ur cikkeγ aya: deg yiwen seg yelγa-nnes (communiqués), anemhal amatu (directeur général) amaynut n Tnegga Tagraγlant n Wafud Abelkami, Yukiya Amamo, yenna-d imaswaḍen (inspecteurs) n Tnegga ay yettwaznen γer Isṛayil mlalen-d uguren i wakken ad sfeqden tiγsar taγsiyin (installations nucléaires) n Isṛayil deg Dimona. Ayγer ? Yagi deg 1999, Isṛayil tella teffer azal n 400 n tmeẓdiyin (missiles) s yiγfawen aγsiyen (têtes nucléaires), yerna d Ammas n Weḥbas n Wezraε n Yemrigen Aγsiyen n yigen (armée) amarikani ay d-ikecfen aya (www.au.af.mil, septembre 1999). I wass-a, acḥal n yiγfawen aγsiyen ay tesεa Isṛayil ? Wissen.

 

Isṛayil ur tenkiṛ, ur tekkis ccek γef ssεaya ay tesεa imrigen aγsiyen (armes nucléaires), imi imḍebbren isṛayiliyen bγan ad jjen lejnas deg ccek, acku aya ixeddem tanfa-nsen tasuddast (intérêt stratégique). D acu kan, ass-a qrib ulac amazzay (expert) agraγlan ay mazal icikk Isṛayil ur tesεi imrigen aγsiyen, maca ttfaṣil n yemrigen isṛayiliyen d yiwen seg lesrar imeqranen akk deg umaḍal. Γas akken, Obama ur d-yeclig seg temsalt-a. Bitt, deg tgara n yiwet n temlilit akked Uneγlaf Amezwaru Benyamin Netanyahu, Obama yenna-d deg lbiru-nnes, deg Wexxam Amellal : « Nettxemmim yerna nettuqenneε γef ljal n wakal-nnes, amezruy-nnes akked tmura ay d-yezzin fell-as … Isṛayil terra-tt tmara ad tesεu tamḥaddit yemgerraden akk γef tin n lejnas niḍen. Yessekf ad tesεu tazmert i wakken ad tqabel ayen ay izemren ad tt-iḍurr … yerna Iwunak Yeddukklen werjin ad ssutren seg Isṛayil ad teg ayen ayyes ara tesseḍεef laman-nnes ». (Foreign Affairs, uḍḍun n Ctembeṛ-Tubeṛ 2010, asuneḍ wis 5). Maca seg tama niḍen, Barack Obama itteg ifadden i lejnas akken ad εaqben Iṛan γef ljal n wahil-nnes aγsi (programme nucléaire).

 

Deg wayyur n Mayyu n useggas-a, iban-d kra n ttbut ay d-yesskanayen Isṛayil tesεa kra n yemrigen aγsiyen (armes nucléaires). Amnadi uday amarikani Sasha Polakow-Suransky yessaweḍ ad iγer kra n teftarin (documents) tuffirin ay yesseqdec, sakkin, akken ad d-yeg adlis-nnes The Unspoken Alliance: Israel’s Secret Relationship with Apartheid South Africa [Tadukli ur d-nettwabder : assaγen uffiren gar Isṛayil akked Tefriqt n Wenẓul deg tallit n apartheid] (Pantheon Books, New York, 2010). Imeẓla uffiren (services secrets) n Weγlif n Temḥaddit n Tefriqt n Wenẓul ay d-yessuffγen tiftarin-a, yerna keccfent-d amek, deg tallit-nni n apartheid, γas ma yella lejnas γunzan Tafriqt n Wenẓum γef ljal tḥeqranit ay teḥqer wid ur nelli d imellalen, Isṛayil tella tettnadi ad as-tessenz i Pretoria imrigen aγsiyen (armes nucléaires) n « kraḍ n yeswiren n ljehd ». 

 

Aγmis abriṭani n The Guardian yessuffeγ-d tisukan (copies) n waṭas seg lekwaγeḍ n lemcawṛat-a ay d-yellan gar P.W. Botha, yellan d aneγlaf n temḥaddit n Tefriqt n Wenẓul deg tallit-nni, akked Shimon Peres, aγlif n temḥaddit ay yeqqlen ass-a d aselway n Isṛayil. Deg yiwet n temlilit gar snat-a n tmura, deg 31 Meγres 1975, Isṛayil « tessumer (proposer) ad tessenz i Tefriqt n Wenẓul timeẓdiyin (missiles) n Jericho, yerna timeẓdiyin-a zemrent ad refdent iγfawen aγsiyen (têtes nulcéaires) ». Deg teftarin-a (documents), uran-d yessefk « ayen ara d-yeddun deg leεqudat n ṣṣenf-a ad yili d uffir … (leεqudat-nni) ma ifat ttustenyan, ad dumen i tallit ur nesεi tilisa yerna ur zmiren ad ttusbeṭlen wala ad ttwabeddlen seg yiwen kan yidis ».

 

Deg yiwet n teftart (document) niḍen, uran-d deg yiwet n temlilit ay d-yellan deg wass n 30 Yunyu 1930 deg Wexxam n Yinebgawen n unabaḍ (lḥukuma) n Teftiqt n Wenẓul, « aneγlaf [Shimon] Peres yessumer (proposer) [γef Tefriqt n Wenẓul] ad as-yessenz azgen seg wanect ay d-txeddem Isṛayil seg yiwen n ṣṣenf d amaynut n ugallu (char) … lebni n yigulla-nni ad d-yebdu deg Yennayer n 1976, yerna ad d-ttwaxdamen 10 n yigulla i wayyur ». Nnig waya, Polakow-Suransky iwekked-d Isṛayil tela tesnuzuy azal n 600 n yimelyunen n yidulaṛen n yemrigen (leslaḥat) deg useggas i Tefriqt n Wenẓul gar 1974 ed 1993, deg tallit-nni apartheid. S waya, Isṛayil teqqel d nettat ay d tamurt tis kraḍ ay as-yesnuzuyen aṭas n yemrigen i Tefriqt n Wenẓul sdeffir n Yiwunak Yeddukklen akked Briṭanya Tameqrant.

 

Tadamsa tesεa azal xir n yizerfan n wemdan ? Yiwen n uṛabul n Teachers Against Occupation [Iselmaden Mgal Tuṭṭfa] (d yiwet n tuddsa tarnabaḍt [organisation non-gouvernementale] aydeg ttekkan yiselmaden n tmura yemgerraden n umaḍal akken ad nnaγen mgal ṭṭradat), yenna-d deg 1972, Isṛayil tella tesnuzuy i tmura n beṛṛa azal n 70 n yimelyunen n yidulaṛen n yemrigen (leslaḥat) i useggas, maca deg 1980, teqqel tesnuzuy amelyaṛ n yidulaṛen n yemrigen i useggas (www.teachersagainstoccupation.org, septembre 2008). Anabaḍ isṛayili yessenz imrigen ula i udabu amesbaṭli aserdasi n Teṛjentint, γas akken gar yismawen n medden ay yesseεreq udabu aṛjentini llan ugar n 1000 n Wudayen γef leḥsab n wumuγen unṣiben (listes officielles). Ma deg wumuγen ur nelli d unṣiben, nezmer ad naf 3000 n yismawen n Wudayen.

 

Assuffeγ n teftarin-a (documents) n leεqudat gar Isṛayil ed Tefriqt n Wenẓul d ayen ay yesserfan adabu isṛayili, yerna d aya ay t-yejjan ad d-yessuffeγ tiririt s webrid n yiwen n welγu (communiqué) n lbiru n uselway isṛayili aydeg d-nnan : « Isṛayil werjin temcawaṛ akken ad tembaddel imrigen aγsiyen (armes nucléaires) akked Tefriqt n Wenẓul. Ur llint teftarin tisṛayiliyin yerna ur yelli ula d yiwen n westenyi isṛayili γef kra n teftart ara d-yefken ttbut llant-d lemcawṛat-a ».  (www.guardian.co.uk, 24-5-2010). Maca gar teftarin-nni ay d-yessuffeγ udabu n Tefriqt n Wenẓul, nezmer ad naf yiwet n teftart s yisem n Weγlif n Temḥaddit n Isṛayil, yestenya-tt uneγlaf Shimon Peres s timmad-nnes, tettwaru deg wass n 22 Nwembeṛ 1974 deg Tel-Aviv. Tabṛat-a tettwazen i Dr. E.M. Rhoodie, amaru n usselγu (secrétaire à l’Information) n udabu n apartheid n Tefriqt n Wenẓul. Peres yeqqlen ass-a d aselway n Isṛayil, yura-as i Rhoodie, yenna-as : « Amεiwen (gar tmura-nneγ) d win yettwabnan γef nnfeε-nneγ icerken akked uεewwel-nneγ akken ad nebded deg wudem n yeεdawen-nneγ, yerna tettwabna daγen γef wekṛah-nneγ ucrik mgal lbaṭel imi ay nugi ad as-neknu ». Tgerrez.

 

 

Sɣur Juan Gelman

Tasuqilt : Omar Mouffok (www.imedyazen.com

Taγbalut: http://www.tlaxcala-int.org/

 

 

Comments (0)

You don't have permission to comment on this page.